W polskim systemie prawnym wyróżniamy kilka trybów ścigania czynów zabronionych, jednak największe znaczenie praktyczne mają przestępstwa ścigane z urzędu. To właśnie one stanowią trzon spraw prowadzonych przez organy ścigania, takie jak policja i prokuratura. Oznacza to, że nie jest wymagane złożenie formalnego wniosku przez osobę pokrzywdzoną, aby wszcząć postępowanie. Państwo, reprezentowane przez odpowiednie instytucje, ma obowiązek działać samodzielnie w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa. W tym artykule przybliżymy, czym są takie przestępstwa, jakie mają znaczenie w praktyce, oraz jak różnią się od tych ściganych na wniosek lub z oskarżenia prywatnego.
 

Charakterystyka czynów, które podlegają ściganiu przez państwo
 

Ściganie przestępstw z urzędu odnosi się do sytuacji, w której wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego następuje niezależnie od woli pokrzywdzonego. Czyn zabroniony staje się przedmiotem działania organów państwowych od momentu uzyskania informacji o jego popełnieniu. Najczęściej źródłem tej informacji jest zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa, jednak zdarza się, że policja lub prokuratura podejmują działania z własnej inicjatywy. Taki model ścigania ma zapewnić skuteczność wymiaru sprawiedliwości oraz przeciwdziałać bezkarności sprawców.
 

Czym różnią się tryby ścigania w polskim prawie karnym?
 

Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, możemy wyróżnić trzy podstawowe tryby ścigania przestępstw: z urzędu, na wniosek oraz z oskarżenia prywatnego. Tryb ścigania ma bezpośredni wpływ na sposób, w jaki prowadzone jest postępowanie karne. W przypadku ścigania z urzędu, jak wspomniano wcześniej, organy ścigania działają niezależnie od osoby pokrzywdzonej. Gdy mamy do czynienia z przestępstwem ściganym na wniosek, wszczęcie postępowania jest uzależnione od formalnego żądania pokrzywdzonego. Z kolei oskarżenie prywatne oznacza, że to sam pokrzywdzony pełni rolę oskarżyciela i inicjuje postępowanie sądowe bez udziału prokuratora.
 

Zobacz naszą ofertę na Prawo karne Warszawa.
 

Ściganie przestępstw z urzędu


Przykłady przestępstw, które są ścigane z urzędu
 

Do kategorii przestępstw publicznoskargowych, czyli takich, które są ścigane z urzędu, zalicza się zdecydowaną większość czynów zabronionych wymienionych w kodeksie karnym. Są to między innymi:

  • zabójstwo,
  • zgwałcenie,
  • rozbój,
  • kradzież,
  • pobicie,
  • oszustwo,
  • fałszowanie dokumentów,
  • znęcanie się nad osobą najbliższą,
  • przestępstwa gospodarcze o dużej szkodliwości społecznej.

Warto zauważyć, że niektóre przestępstwa mogą być ścigane z urzędu, ale tylko w określonych okolicznościach – na przykład, jeśli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem lub gdy pokrzywdzonym jest osoba małoletnia lub nieporadna.
 

Rola prokuratora i policji w ściganiu przestępstw z urzędu
 

W przypadku, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia czynu ściganego z urzędu, główną rolę w procesie ścigania odgrywają organy ścigania, przede wszystkim prokurator oraz policja. Prokurator nadzoruje postępowanie przygotowawcze, wydaje decyzje procesowe, może też sam prowadzić czynności śledcze. Policja natomiast ma za zadanie zebrać dowody, przesłuchać świadków i zabezpieczyć miejsce zdarzenia. W sytuacjach nagłych funkcjonariusze publiczni mogą podjąć działania natychmiastowe, np. zatrzymać sprawcę na gorącym uczynku. Obowiązek wszczęcia postępowania z urzędu ma na celu zapewnienie, że przestępstwa o dużym stopniu społecznej szkodliwości nie pozostaną bez reakcji ze strony państwa.
 

Kiedy ściganie z urzędu jest wyłączone?
 

Pomimo że wiele przestępstw podlega ściganiu z urzędu, istnieją sytuacje, w których ten tryb nie ma zastosowania. Dotyczy to przypadków, w których prawo przewiduje ściganie na wniosek pokrzywdzonego. Takie przestępstwa nie należą do katalogu najbardziej niebezpiecznych czynów, a ich ściganie zależy od indywidualnej decyzji osoby pokrzywdzonej. Przykładem może być kradzież z włamaniem popełniona przez osobę najbliższą. W takim przypadku, mimo że czyn w innych okolicznościach byłby ścigany z urzędu, potrzebny jest wniosek ze strony pokrzywdzonego.
 

Podsumowanie: Współpraca pokrzywdzonego z organami ścigania
 

Chociaż w przypadku przestępstw ściganych z urzędu pokrzywdzony nie musi inicjować postępowania, jego rola w procesie karnym pozostaje istotna. Może on występować w charakterze świadka, dostarczać dowody, a także składać wnioski dowodowe. W niektórych przypadkach pokrzywdzony może również działać jako oskarżyciel posiłkowy, wspierając działania prokuratora. Taka współpraca często ma kluczowe znaczenie dla skuteczności postępowania i szybkości jego zakończenia. Dlatego warto znać swoje prawa i obowiązki w toku całego procesu.

Jeśli podejrzewasz, że byłeś świadkiem lub ofiarą przestępstwa, które może być ścigane z urzędu, nie wahaj się złożyć zawiadomienia w najbliższej jednostce policji lub prokuraturze. Odpowiednia reakcja może mieć kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa Twojego i innych osób.
 

Zobacz również - Jazda pod wpływem alkoholu – konsekwencje prawne