Postępowanie przygotowawcze – czym jest i na czym polega?

Postępowanie przygotowawcze to pierwszy i kluczowy etap każdego postępowania karnego. To właśnie na tym etapie organy ścigania podejmują działania mające na celu ustalenie, czy doszło do popełnienia przestępstwa, identyfikację sprawcy, zabezpieczenie dowodów oraz przygotowanie sprawy do dalszych etapów, w tym skierowania aktu oskarżenia do sądu. Wynik postępowania przygotowawczego decyduje o tym, czy sprawa trafi do sądu, czy też zakończy się umorzeniem postępowania.

W artykule przedstawiamy szczegóły dotyczące tego, na czym polega postępowanie przygotowawcze, jakie są jego formy, kto je prowadzi, oraz jakie czynności są realizowane na tym etapie.

Czym jest postępowanie przygotowawcze?

Postępowanie przygotowawcze to etap w procesie karnym, w którym dochodzi do weryfikacji okoliczności dotyczących popełnionego czynu zabronionego. Jego głównym celem jest ustalenie, czy doszło do przestępstwa, oraz zebranie wystarczających dowodów, które pozwolą skierować sprawę do sądu. W ramach postępowania analizowane są również szkody wyrządzone przestępstwem oraz liczba osób pokrzywdzonych.

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, postępowanie przygotowawcze dzieli się na dwie formy: śledztwo oraz dochodzenie, które różnią się charakterem i zakresem prowadzenia.

Formy postępowania przygotowawczego: śledztwo i dochodzenie

Śledztwo to forma postępowania przygotowawczego stosowana w sprawach o cięższe przestępstwa. Dotyczy ono przestępstw, za które grozi co najmniej 3 lata pozbawienia wolności, oraz sytuacji, gdy podejrzanym jest osoba pełniąca funkcję publiczną, np. sędzia lub prokurator. Śledztwo prowadzi zazwyczaj prokurator, choć może on powierzyć jego realizację w całości lub w określonym zakresie policji.

Z kolei dochodzenie jest uproszczoną formą postępowania przygotowawczego i dotyczy spraw o mniejszym ciężarze gatunkowym, takich jak przestępstwa przeciwko mieniu, gdy szkoda nie przekracza 200 000 zł. Dochodzenie prowadzi zazwyczaj policja, choć może być ono nadzorowane przez prokuratora.

Kto prowadzi postępowanie przygotowawcze?

To, kto prowadzi postępowanie przygotowawcze, zależy od jego formy oraz charakteru sprawy. W przypadku śledztwa, głównym organem odpowiedzialnym za jego realizację jest prokurator. Prokurator może jednak powierzyć wykonanie niektórych czynności policji, z wyjątkiem kluczowych działań, takich jak:

• Przedstawienie zarzutów osobie podejrzanej.
• Zmiana lub uzupełnienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
• Zamknięcie śledztwa i przygotowanie aktu oskarżenia.

Jeśli chodzi o dochodzenie, może być ono prowadzone przez policję lub inne uprawnione organy, takie jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) czy Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA). Dochodzenie wciąż pozostaje jednak pod nadzorem prokuratora, który odpowiada za prawidłowy i sprawny przebieg postępowania.

Zapraszam do kontaktu - Adwokat Warszawa - Kancelaria Jakub Wróblewski

Etapy postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze składa się z kilku etapów, które są realizowane w określonej kolejności, zgodnie z przepisami prawa.

Proces rozpoczyna się od wydania postanowienia o wszczęciu postępowania, które następuje w momencie, gdy właściwy organ poweźmie wiadomość o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Na początku postępowanie jest prowadzone „w sprawie”, co oznacza, że nie ustalono jeszcze konkretnego sprawcy.

Jeśli w toku postępowania uda się zidentyfikować osobę podejrzaną, postępowanie przekształca się w prowadzone „przeciwko osobie”. Na tym etapie prokurator wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, które następnie jest ogłaszane podejrzanemu. Po ogłoszeniu zarzutów podejrzany zostaje przesłuchany, a organ prowadzący kontynuuje zbieranie dowodów, przesłuchując świadków oraz analizując zebrany materiał.

Jak długo trwa postępowanie przygotowawcze?

Czas trwania postępowania przygotowawczego jest ściśle określony przepisami prawa. Standardowo śledztwo powinno zakończyć się w ciągu 3 miesięcy od daty jego wszczęcia. W uzasadnionych przypadkach termin ten może być przedłużony, ale nie dłużej niż do 12 miesięcy. W szczególnie skomplikowanych sprawach, np. dotyczących przestępstw gospodarczych, prokurator może wnioskować o kolejne przedłużenia terminu.

W przypadku dochodzenia, czas trwania jest zazwyczaj krótszy i wynosi do 2 miesięcy, z możliwością przedłużenia w sytuacjach wymagających dodatkowych działań. Niezależnie od formy, nadzór prokuratora nad terminowością postępowania jest kluczowy dla jego efektywności.

Cele postępowania przygotowawczego

Podstawowym celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy doszło do popełnienia czynu zabronionego, a jeśli tak, to zgromadzenie dowodów pozwalających na skierowanie aktu oskarżenia do sądu. Ważne jest również zidentyfikowanie podejrzanego, zabezpieczenie mienia, które może być istotne dla sprawy, oraz ustalenie rozmiarów szkody wyrządzonej przestępstwem.

W przypadku, gdy zebrane dowody nie potwierdzają, że doszło do popełnienia przestępstwa, prokurator może wydać postanowienie o umorzeniu postępowania.

Zobacz moją ofertę - Prawo administracyjne Warszawa

Rola adwokata w postępowaniu przygotowawczym

Na etapie postępowania przygotowawczego udział adwokata może być kluczowy zarówno dla osoby podejrzanej, jak i pokrzywdzonego. Adwokat pomaga w zrozumieniu zawiłości prawnych, doradza, jakie kroki podjąć, oraz reprezentuje swojego klienta przed organami ścigania.

W przypadku osoby podejrzanej adwokat czuwa nad przestrzeganiem jej praw, analizuje materiał dowodowy, uczestniczy w przesłuchaniach i w razie potrzeby składa wnioski dowodowe. Natomiast w przypadku pokrzywdzonego adwokat może pomagać w sporządzaniu zawiadomienia o przestępstwie, reprezentować go podczas przesłuchań oraz wspierać w dochodzeniu odszkodowania.

Podsumowanie

Postępowanie przygotowawcze jest niezwykle istotnym etapem w każdym postępowaniu karnym. To właśnie na tym etapie organy ścigania ustalają, czy doszło do popełnienia przestępstwa, identyfikują sprawcę oraz zabezpieczają dowody. Wynik postępowania decyduje o tym, czy sprawa trafi do sądu, czy zakończy się umorzeniem postępowania.

Dla skutecznej obrony lub wsparcia w dochodzeniu swoich praw na etapie postępowania przygotowawczego, warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata, który zadba o interesy swojego klienta i zapewni profesjonalne wsparcie w toku całego procesu.

Zobacz również - Wyrok nakazowy – czym jest i co zrobić, gdy go otrzymasz?