Oszustwo to jedno z najczęściej spotykanych przestępstw przeciwko mieniu, które jest uregulowane w art. 286 Kodeksu karnego. W dobie rosnącej liczby transakcji handlowych i rozwijającej się gospodarki, świadomość na temat tego, czym jest oszustwo i jakie konsekwencje za sobą niesie, jest niezwykle istotna. W niniejszym artykule przybliżymy definicję oszustwa, omówimy jego znamiona oraz wyjaśnimy, jakie kary pozbawienia wolności grożą sprawcom tego przestępstwa.

 

Definicja oszustwa według art. 286 Kodeksu karnego

 

Zgodnie z art. 286 § 1 Kodeksu karnego, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

 

Cel działania sprawcy

 

Kluczowym elementem przestępstwa oszustwa jest cel osiągnięcia korzyści majątkowej. Oznacza to, że sprawca musi działać z zamiarem uzyskania dla siebie lub innej osoby korzyści majątkowej. Ten zamiar musi towarzyszyć sprawcy już w momencie podejmowania przestępczego działania. Nie jest możliwe popełnienie oszustwa nieumyślnie; konieczne jest działanie z premedytacją.

Na przykład, jeżeli ktoś zaciąga pożyczkę bez zamiaru jej spłaty, już w momencie podpisywania umowy działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej kosztem pożyczkodawcy. Taki czyn może być zakwalifikowany jako oszustwo, o ile zostaną spełnione pozostałe znamiona przestępstwa.

 

Czynności sprawcze

 

Czynność sprawcza w przypadku oszustwa polega na jednym z trzech alternatywnych działań:

  1. Wprowadzenie w błąd – polega na wywołaniu u pokrzywdzonego fałszywego wyobrażenia o rzeczywistości. Sprawca może to zrobić poprzez podanie nieprawdziwych informacji, złożenie fałszywych oświadczeń czy przedłożenie podrobionych dokumentów. Przykładem może być oferowanie do sprzedaży towarów, których faktycznie się nie posiada.

  2. Wyzyskanie błędu – ma miejsce wtedy, gdy pokrzywdzony już jest w błędzie, a sprawca wykorzystuje tę sytuację dla własnej korzyści. Ważne jest, że błąd nie został wywołany przez sprawcę, ale on świadomie go wykorzystuje. Na przykład, gdy sprzedawca wie, że klient błędnie ocenia wartość towaru i nie wyprowadza go z tego błędu.

  3. Wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania – dotyczy sytuacji, gdy pokrzywdzony z powodu wieku, choroby, upośledzenia czy innego stanu nie jest w stanie właściwie ocenić skutków swoich działań. Sprawca wykorzystuje tę niezdolność, aby osiągnąć korzyść majątkową. Przykładem może być zawarcie niekorzystnej umowy z osobą starszą, która nie jest świadoma jej konsekwencji.

 

Skutek przestępstwa

 

Skutkiem oszustwa jest niekorzystne rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonego. Oznacza to, że ofiara, pod wpływem działania sprawcy, dokonuje czynności prawnej lub faktycznej, która pogarsza jej sytuację majątkową. Nie musi to być bezpośrednia strata finansowa; wystarczy, że rozporządzenie mieniem jest dla niej niekorzystne.

Na przykład, jeśli osoba zakupi produkt, który w rzeczywistości nie istnieje, pod wpływem fałszywych zapewnień sprzedawcy, dochodzi do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci zapłaconej ceny.

 

Przykłady czynów uznawanych za oszustwo

 

Przestępstwo oszustwa może przybierać różne formy, a jego identyfikacja często zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane sytuacje:

 

Sprzedaż nieistniejących towarów lub usług

 

Sprawca oferuje do sprzedaży towary lub usługi, których nie posiada i nie zamierza dostarczyć. Po otrzymaniu zapłaty znika lub unika kontaktu z kupującym. Takie działanie jest klasycznym przykładem oszustwa poprzez wprowadzenie w błąd.

 

Podszywanie się pod inną osobę

 

Wykorzystanie cudzych danych osobowych w celu uzyskania kredytu, pożyczki czy innych korzyści finansowych. Sprawca wprowadza w błąd instytucję finansową co do swojej tożsamości, co skutkuje niekorzystnym rozporządzeniem mieniem przez tę instytucję.

 

Przedstawienie fałszywych dokumentów

 

Przedkładanie sfałszowanych zaświadczeń o zarobkach, umów o pracę czy innych dokumentów w celu uzyskania kredytu, dotacji lub innej formy finansowania. W tym przypadku sprawca wprowadza w błąd poprzez posługiwanie się nieprawdziwymi dokumentami.

 

Wyłudzanie pieniędzy metodą "na wnuczka" lub "na policjanta"

 

Oszuści dzwonią do osób starszych, podając się za członków rodziny lub funkcjonariuszy policji, i proszą o pilną pożyczkę lub przekazanie pieniędzy. Wykorzystują przy tym niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez pokrzywdzonego, który w sytuacji stresowej nie jest w stanie racjonalnie ocenić sytuacji.

 

Oszustwo komputerowe – art. 287 Kodeksu karnego

Oszustwo komputerowe

 

W erze cyfryzacji coraz większe znaczenie zyskują oszustwa komputerowe. Zgodnie z art. 287 § 1 Kodeksu karnego, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej bez uprawnienia wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub wprowadza do systemu informatycznego nieprawdziwe dane, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

 

Zobacz ofertę - Prawo Pracy Warszawa

 

Przykłady oszustw komputerowych

 

  • Phishing – wysyłanie fałszywych e-maili lub SMS-ów podszywających się pod banki lub inne instytucje w celu wyłudzenia danych logowania do kont bankowych.
  • Skimming – kopiowanie danych z kart płatniczych za pomocą specjalnych urządzeń, aby następnie dokonywać nieautoryzowanych transakcji.
  • Malware – wprowadzanie do systemu ofiary złośliwego oprogramowania, które kradnie dane lub przekierowuje środki finansowe.

 

Kary za przestępstwo oszustwa

 

Za oszustwo z art. 286 § 1 Kodeksu karnego grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Sąd, wymierzając karę, bierze pod uwagę stopień winy, szkodliwość społeczną czynu oraz okoliczności łagodzące i obciążające.

Jeżeli przestępstwo oszustwa jest przypadkiem mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Wypadek mniejszej wagi ma miejsce, gdy stopień szkodliwości społecznej czynu jest niewielki, na przykład ze względu na niską wartość szkody czy wyjątkowe okoliczności.

Jeżeli oszustwa dopuszczono się w stosunku do mienia znacznej wartości, tj. przekraczającego 200 000 złotych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. W takim przypadku sąd może orzec surowszą karę ze względu na wysoki stopień szkodliwości społecznej czynu.

 

Odpowiedzialność karna a odpowiedzialność cywilna

 

Oprócz konsekwencji karnych, sprawca oszustwa może być zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody. Zgodnie z art. 46 § 1 Kodeksu karnego, sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części. Na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka taki obowiązek obligatoryjnie.

 

Dochodzenie odszkodowania

 

Pokrzywdzony może dochodzić odszkodowania zarówno w postępowaniu karnym, jak i na drodze postępowania cywilnego. Warto skorzystać z pomocy prawnika, aby skutecznie ubiegać się o rekompensatę za poniesione straty.

 

Czy każde oszustwo jest karane tak samo?

 

Nie każde oszustwo jest traktowane jednakowo. Ustawodawca przewidział różne kwalifikacje czynu, uwzględniając:

  • Wartość mienia – przestępstwo może być zakwalifikowane jako wypadek mniejszej wagi lub dotyczyć mienia znacznej wartości.
  • Metodę działania – szczególnie perfidne metody mogą wpłynąć na surowszy wymiar kary.
  • Osobę pokrzywdzonego – oszustwo popełnione na szkodę osoby najbliższej może podlegać innym regułom ścigania.

 

Oszustwo na szkodę osoby najbliższej

 

Jeżeli oszustwo popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie odbywa się na wniosek pokrzywdzonego. Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

 

Jakie są przesłanki przypisania odpowiedzialności za oszustwo?

 

Aby przypisać odpowiedzialność karną za oszustwo, muszą być spełnione następujące przesłanki:

  1. Zamiar bezpośredni kierunkowy – sprawca musi działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
  2. Czynność sprawcza – wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania działania.
  3. Skutek w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego.
  4. Związek przyczynowy – między działaniem sprawcy a skutkiem musi istnieć bezpośredni związek.

 

Oszustwo a niewywiązanie się z umowy

 

Często pojawia się pytanie, czy niewywiązanie się z umowy może być uznane za oszustwo. Sam fakt nieuregulowania zobowiązania cywilnoprawnego nie stanowi jeszcze przestępstwa. Kluczowe jest ustalenie, czy już w momencie zawierania umowy sprawca nie miał zamiaru jej wykonać i wprowadził kontrahenta w błąd co do swoich intencji.

Na przykład, jeśli przedsiębiorca zleca wykonanie usługi, wiedząc, że nie zapłaci wynagrodzenia, i ukrywa ten fakt przed usługodawcą, może to być uznane za oszustwo.

 

Rola adwokata w sprawach o oszustwo

 

Sprawy o przestępstwo oszustwa są często skomplikowane i wymagają profesjonalnej wiedzy prawniczej. Zarówno pokrzywdzeni, jak i osoby oskarżone o oszustwo, powinni skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata, który pomoże w:

  • Analizie sprawy i ocenie szans procesowych.
  • Przygotowaniu strategii obrony lub dochodzenia roszczeń.
  • Reprezentacji przed sądami i organami ścigania.
  •  

Podsumowanie

 

Oszustwo, jako jedno z najpoważniejszych przestępstw przeciwko mieniu, jest surowo karane przez polski Kodeks karny. Sprawca takiego czynu może podlegać karze pozbawienia wolności nawet do 8 lat, a w przypadku mienia znacznej wartości – do 10 lat. Kluczowe dla przypisania odpowiedzialności jest działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz spowodowanie niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego.

W obliczu złożoności przepisów i różnorodności form, jakie może przybrać oszustwo, ważne jest, aby być świadomym swoich praw i obowiązków. Jeśli padłeś ofiarą oszustwa lub zostałeś oskarżony o jego popełnienie, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej.

Kancelaria Adwokacka z Warszawy oferuje kompleksową obsługę w zakresie prawa karnego, w tym spraw związanych z przestępstwami oszustwa. Nasz zespół doświadczonych adwokatów zapewnia indywidualne podejście do każdej sprawy, dbając o najlepszy interes klienta.

 

Zobacz również - Czym jest znęcanie się w świetle kodeksu karnego ?